Wetgeving Militaire goederen

De regeling van de in- uit-, doorvoer en overbrenging van defensiegerelateerde producten en ander voor militair gebruik dienstig materiaal zit geheel vervat in het Wapenhandeldecreet en het Wapenhandelbesluit.

Deze regeling vormt wel gedeeltelijk de omzetting van verschillende Europese teksten die ernaar streven deze regels en het beleid van de EU-lidstaten op dit vlak te harmoniseren. Deze harmonisatie kadert zowel in het interne marktbeleid als het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid.

De regeling van de in- uit-, doorvoer en overbrenging van ordehandhavingsmateriaal zit eveneens grotendeels vervat in het Wapenhandeldecreet en het Wapenhandelbesluit. Uitvoer van ordehandhavingsmateriaal wordt echter voor een stuk ook exclusief op Europees niveau geregeld, met Europese vergunningen als gevolg.

Zowel in de regeling van in- uit-, doorvoer en overbrenging van defensiegerelateerde producten en ander voor militair gebruik dienstig materiaal als van ordehandhavingsmateriaal zijn vervolgens bepaalde andere aspecten in het Wapenhandeldecreet geïnspireerd door Europese en internationale regelgeving die rechtstreeks of onrechtstreeks met in- uit-, doorvoer en overbrenging van defensiegerelateerde producten, ander voor militair gebruik dienstig materiaal te maken hebben.

Verder speelt in beperkte mate ook de oude nationale regelgeving over de in- uit- en doorvoer van wapens en militair materiaal nog een rol in het bredere kader van controle op strategische goederen.

Tot slot moet ook verwezen worden naar de werking van embargo’s en andere beperkende maatregelen die een invloed hebben op de in- uit-, doorvoer en overbrenging van defensiegerelateerde producten, ander voor militair gebruik dienstig materiaal en ordehandhavingsmateriaal. Meer daarover vindt u in de sectie "Exportcontrolebeleid". 

Nationaal niveau

Wapenhandeldecreet en Wapenhandelbesluit

ALGEMEEN

Het Wapenhandeldecreet regelt de in-, uit- en doorvoer en overbrenging van defensiegerelateerde producten, ander voor militair gebruik dienstig materiaal en ordehandhavingsmateriaal in titel 2 (artikel 6 tot en met 28).
Het Wapenhandelbesluit stelt de verdere regels vast in Deel 2 (artikel 7 tot en met 21).

U vindt het Wapenhandeldecreet en het Wapenhandelbesluit hiernaast, samen met de memorie van toelichting bij het decreet en het Verslag aan de Vlaamse Regering over het besluit. Van het decreet en het besluit vindt u daar ook een Engelse vertaling.

GOEDERENLIJSTEN

Bijlage 2 van het Wapenhandelbesluit stelt de lijst vast van de defensiegerelateerde producten, bijkomend aan gevoelige goederen waarvan voor de overbrenging naar het Vlaamse Gewest een kennisgeving nodig is, en voor de invoer een vergunning noodzakelijk is, en van ordehandhavingsmateriaal waarvan voor de invoer een vergunning nodig is. 

Bijlage 3 van het Wapenhandelbesluit stelt de lijst vast van ordehandhavingsmateriaal waarvan voor de uit- en doorvoer een vergunning noodzakelijk is.

U vindt deze lijsten in de kolom hiernaast als aparte documenten, zowel in het Nederlands als in het Engels.

ALGEMENE VERGUNNINGEN

Bijlagen 5 tot en met 9 van het Wapenhandelbesluit bevatten de algemene vergunningen voor de overbrenging van defensiegerelateerde producten naar andere lidstaten van de EU.

U vindt deze algemene vergunningen in de kolom hiernaast apart documenten, zowel in het Nederlands als in het Engels. 

Wet van 5 augustus 1991 en KB van 8 maart 1993

Voor de inwerkingtreding van het Wapenhandeldecreet en het Wapenhandelbesluit werd de in-, uit- en doorvoer van wapens en militair materiaal geregeld door de wet van 5 augustus 1991 betreffende de in-, uit- en doorvoer van en de bestrijding van illegale handel in wapens, munitie en speciaal voor militair gebruik of voor ordehandhaving dienstig materieel en daaraan verbonden technologie en het bijhorende KB van 8 maart 1993 tot regeling van de in-, uit- en doorvoer van wapens, munitie en speciaal voor militair gebruik of voor ordehandhaving dienstig materieel en de daaraan verbonden technologie.

Het Wapenhandeldecreet heeft deze regelgeving volledig opgeheven voor wat betreft de bevoegdheden van het Vlaamse Gewest. De wet van 5 augustus 1991 bevat echter ook bepalingen die verplichtingen en rechten die vallen onder de bevoegdheid van de federale overheid. Deze bepalingen blijven dan ook zonder meer van kracht. Het gaat daarbij bijvoorbeeld over de regeling in artikel 10 van de wet over tussenhandeldiensten. Een ander voorbeeld zijn de bepalingen in artikel 14 van de wet over financiële diensten en in artikel van het KB over vervoer. 

Europees niveau

Gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen

Het Wapenhandeldecreet verbindt de inhoudelijke invulling van wat “defensiegerelateerde producten” zijn aan de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen.

De verwijzing naar deze gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen is gebaseerd op het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944 (zie hieronder) dat deze lijst tot referentie maakt van de goederen waarop de verplichte toets van de criteria van het gemeenschappelijk standpunt toepasselijk is. Het Wapenhandeldecreet verankert deze gemeenschappelijke lijst, telkens in de laatst gepubliceerde versie, als nationale ‘Vlaamse’ lijst. In het jaar 2000 werd op EU-niveau voor de eerste keer de zogenaamde EU Militaire Lijst aangenomen.

Het aspect ‘laatst gepubliceerde versie’ is daarbij erg belangrijk. De gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen wordt immers elk jaar geactualiseerd op basis van de bevindingen van het internationale controleregime Wassenaar Arrangement.
De inhoud van de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen is tot slot dezelfde als die van de lijst van defensiegerelateerde producten die het toepassingsgebied bepaalt van richtlijn 2009/43 zie hieronder. Deze lijst wordt eveneens jaarlijks aangepast, naar analogie met de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen.

Om interpretatieproblemen te vermijden vindt u in de kolom hiernaast zowel de Nederlandse als de Engelse versie van de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen. In het Engels heet de lijst de “Common military list of the European Union”.

Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB van de Raad van 8 december 2008 tot vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor de controle op de uitvoer van militaire goederen en technologie

De criteria in het Wapenhandeldecreet waaraan elke uit- en doorvoeraanvraag moet getoetst worden zijn gebaseerd op het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB. Dit standpunt is de juridische bindende opvolger van de vroegere Gedragscode van de Europese Unie betreffende wapenuitvoer.

Het Gemeenschappelijk Standpunt verplicht EU-lidstaten om vergunningsaanvragen voor uit- en doorvoer van goederen vermeld in de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen te toetsen aan de criteria die in het Gemeenschappelijk Standpunt zijn opgenomen. Het doel daarvan is de uitvoer van die militaire goederen te voorkomen wanneer die gebruikt zou kunnen worden voor ongewenste doeleinden zoals binnenlandse onderdrukking of de verergering of verlenging van spanningen of gewapende conflicten.

Deze criteria van het Gemeenschappelijk Standpunt werden in het Wapenhandeldecreet overgenomen, maar tegelijkertijd ook substantieel verstrengd. Criteria 2 tot en met 4 bevatten in het Wapenhandeldecreet in die zin telkens een absoluut uit- en doorvoerverbod, respectievelijk gebaseerd op het bestaan van mensenrechtenschendingen, van schendingen van het humanitair recht of van een gewapend conflict of spanningen.

Op die manier werd de appreciatiemarge bij toepassing van deze criteria ten opzichte van het Gemeenschappelijk Standpunt erg ingeperkt.

Het Gemeenschappelijk Standpunt vormt evenzeer de basis voor de verplichte raadpleging die het Wapenhandeldecreet voorziet in het geval dat een transactie die in wezen identiek is aan een vergunningsaanvraag geweigerd werd door een andere lidstaat van de EU.

Gids voor de gebruiker bij het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB

De gids voor de gebruiker is een hulpmiddel voor de EU-lidstaten bij de toepassing van het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB. De gids geeft een samenvatting van de richtsnoeren die overeengekomen zijn voor het uitleggen van de daarin gehanteerde criteria en het toepassen van zijn artikelen.

Richtlijn 2009/43/EG van het Europees Parlement en de Raad van 6 mei 2009 betreffende de vereenvoudiging van de voorwaarden voor de overdracht van defensiegerelateerde producten binnen de Gemeenschap

Het regime in het Wapenhandeldecreet voor de overbrenging van defensiegerelateerde producten naar andere EU-lidstaten vormt de omzetting van richtlijn 2009/43/EG van het Europees Parlement en de Raad van 6 mei 2009 betreffende de vereenvoudiging van de voorwaarden voor de overdracht van defensiegerelateerde producten binnen de Gemeenschap.

Deze richtlijn werd aangenomen om de regelgevingen van de verschillende EU-lidstaten zodanig te harmoniseren dat zij de overbrenging van defensiegerelateerde producten vereenvoudigen en de behoorlijke werking van de interne markt waarborgen, zonder daarbij afbreuk te doen aan doelstellingen van bescherming van de mensenrechten, vrede, veiligheid en stabiliteit

Verordening (EG) Nr. 1236/2005 van de Raad van 27 juni 2005 met betrekking tot de handel in bepaalde goederen die gebruikt zouden kunnen worden voor de doodstraf, foltering of andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing

Het Wapenhandeldecreet voorziet controle op de in-, uit- en doorvoer van ordehandhavingsmateriaal. Bijlage 3 van het Wapenhandelbesluit stelt in die zin de lijst vast van ordehandhavingsmateriaal waarvan voor de uit- en doorvoer een vergunning noodzakelijk is (zie hoger).

Bepaald ordehandhavingsmateriaal valt echter binnen het toepassingsgebied van verordening nr. 1236/2005. De verordening voorziet ten eerste een lijst van ordehandhavingsmateriaal dat in de praktijk geen andere toepassingen heeft dan de doodstraf, foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing en verbindt daar een principieel in- en uitvoerverbod aan. Ten tweede voorziet deze verordening een lijst van ordehandhavingsmateriaal dat gebruikt zouden kunnen worden voor foltering of andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing en verbindt daar een uitvoervergunningsplicht aan. In België worden deze vergunningen momenteel toegekend door de FOD Economie.

Internationaal niveau

United Nations Register of Conventional Arms

Het Wapenhandeldecreet verbindt de inhoudelijke invulling van wat “gevoelige goederen” zijn aan de goederen die zijn opgenomen in het VN-register voor Conventionele Wapens als vervat in resoluties 43/36L en 58/54 van de Algemene Vergadering van de VN, met inbegrip van de goederen die zijn opgenomen in de optionele categorieën over kleine en lichte wapens. U vindt deze resoluties in de kolom hiernaast.
 

De betreffende resoluties waren tot de goedkeuring van het VN-Wapenhandelsverdrag (zie hieronder) de enige internationale documenten die verplichtingen bevatten met betrekking tot de in- en uitvoer van conventionele wapens. Het gaat dan met name over een rapporteringsverplichting over de wapensystemen die in VN-register voor Conventionele Wapens zijn opgenomen.

De betreffende resoluties bevatten niet de optionele categorieën over kleine en lichte wapens. Ook in de opvolgende documenten die de optionele rapportering over kleine en lichte wapens aanmoedigen wordt er aan de categorieën van “kleine en lichte wapens” geen bindende inhoudelijke invulling gegeven. In de kolom hiernaast vindt u echter de “Guidelines for Reporting International Transfers” waarin niet-bindende richtlijnen omtrent deze categorieën zijn opgenomen.

VN-Wapenhandelsverdrag (Arms Trade Treaty)

Het VN-Wapenhandelsverdrag (Arms Trade Treaty) is het eerste juridisch bindend globaal instrument dat Partijstaten een aantal basisverplichting op omtrent “de internationale handel in conventionele wapens” oplegt. De verplichtingen gaan over de “overdracht” (uitvoer, invoer, transit, doorvoer en tussenhandel) van wat in het “gevoelige goederen” genoemd wordt (zie hoger) en, in beperkte mate, van de onderdelen en munitie daarvan.   

Op het moment van goedkeuring van het verdrag bevatten het Wapenhandeldecreet en het Wapenhandelbesluit al grotendeels de regels over in-, uit- en doorvoer die het verdrag vereist en ging het decreet zelfs verder dan de verdragsverplichtingen (deels ook omdat de voormelde EU-instrumenten dat vereisen). De introductie van de controle op transit (doorvoer zonder overlading/herlading) in het Wapenhandeldecreet met het decreet van 30 juni 2017 vloeit wel voort uit VN-Wapenhandelsverdrag.

U vindt de tekst van het verdrag in de kolom hiernaast, zowel in het Engels als in het Nederlands.