Project: ontmijning van GAZA provincie in Mozambique
Begunstigde: APOPO
Tijdsduur: 2009-2013
Budget: 1.200.000 euro
Elk jaar worden wereldwijd meer dan 15.000 mensen het slachtoffer van antipersoonsmijnen. De meeste mijnen komen voor in Sub-Sahara Afrika. Ruim 15 jaar na het einde van de burgeroorlog zijn er nog steeds grote stukken grondgebied onveilig door de aanwezigheid van landmijnen.
Mozambique ondertekende de “Mine Ban Treaty” (Verdrag van Ottawa dat antipersoonsmijnen verbiedt) en is daardoor verplicht om tegen 1 maart 2014 volledig ontmijnd te zijn.
APOPO voert ontmijningstaken uit in opdracht van de Mozambikaanse overheid (Nationaal Ontmijningsinstituut van Mozambique). APOPO is een initiatief van Belgische en Tanzaniaanse onderzoekers en werd opgericht in 1998 als een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). APOPO staat voor “antipersoonsmijnen ontmijnende productontwikkeling” en heeft een opmerkelijke opsporingstechniek ontwikkeld. Ze maken gebruik van ratten om opsporingen te verrichten. De beestjes staan bekend om hun scherpe ruikzin en doeltreffendheid. Bovendien zijn ratten goedkoop. Het trainen van de diertjes verloopt volgens het proces van de hond van Pavlov. De ratten worden geconditioneerd, alleen reageren de dieren niet op een belletje, zoals bij Pavlov, maar wel op de geur van TNT, de explosieve stof die in landmijnen zit. De technologie wordt internationaal erkend.
Concreet verwijderen gepantserde voertuigen eerst de vegetatie van het te ontmijnen terrein. Vervolgens bakenen ontmijners veilige paden af. Daarna wordt het terrein in blokken verdeeld waarover de ratten lopen. Op twintig minuten doorzoeken ze zo’n afgebakend blok en detecteren ze de landmijnen. Een mens heeft daar ongeveer 2 dagen voor nodig.
Sinds 2004 beschikt APOPO over een team van 53 mensen en 47 ratten in Mozambique. De dieren zijn allemaal getest volgens de vereisten van de “International Mine Action Standards” (IMAS). Het Nationaal Ontmijningsinstituut (IND) heeft APOPO verzocht om de verantwoordelijkheid voor de ontmijning van de Gaza provincie op zich te nemen. Er werd een programma uitgeschreven om tegen 2013 alle mijnen te ruimen in deze provincie. Het gaat om een totale oppervlakte van bijna 3,8 miljoen vierkante meter. APOPO zal dit doen aan een kostprijs van 1,3 USD per vierkante meter, wat beduidend lager ligt dan de internationaal aanvaarde norm van 2 USD per vierkante meter. Naast het opsporen en ruimen van mijnen, zal APOPO ook de principes van “land release” toepassen. Het doel van “land release” is het gebruik van dure ontmijningsinstrumenten te vermijden op plaatsen waar heel waarschijnlijk geen mijnen liggen. Door de snelle en doeltreffende methode van APOPO kan het land op relatief korte termijn aan de plaatselijke bevolking worden teruggeven. Zo komt er in de rurale gebieden van Gaza opnieuw een veilige leefomgeving met toegang tot waterbronnen en landbouwmogelijkheden.
In 2011 werd er een oppervlakte van 753,932 vierkante meter land ontmijnd. Een jaar eerder dan voorzien werd het gebied mijnenvrij verklaard. Vanaf 2012 worden de ratten ook ingezet in Angola, waar een Mozambikaans team de begeleiding zal doen.